สาเหตุที่แท้จริงของความทุกข์คืออะไร?
สาเหตุแห่งทุกข์มาจาก 2 ทางนี้ครับ คือ ทุกข์จากทางกายและ ทุกข์จากทางใจ
ทุกข์ทางกายคือความไม่รู้สึกสบายกาย อาทิเช่น ทุกข์จากความหนาว ทุกข์จากความร้อน ทุกข์จากความป่วยไข้ ทุกข์จากความบาดเจ็บ ทุกข์จากความหิวโหย ทุกข์จากร่างกายที่เสื่อมสภาพ เป็นต้น โดยทุกทางกายนี้มันเกิดขึ้นได้เองตามสังขารและก็ยังมาจากการกระทำของเราเองด้วยครับ
ทุกข์ทางใจ คือความทุกข์ที่เกิดจากความคิด เกิดจากการปรุงแต่งของความคิด บางคนเรียกว่าเกิดจากการปรุงแต่งของใจก็ได้เช่นกัน ความคิดที่ก่อให้เกิดทุกข์ได้แก่ความกลัว ความเสียใจทีหลัง ความหวาดหวั่นต่ออนาคต ความเครียด ความกังวล เป็นต้น บ่อยครั้งที่ความทุกข์ทางใจนั้นเกิดจากการกระทำของคนอื่น มาจากความคาดหวังในคนอื่น หรือเกิดจากความกังวลที่สืบเนื่องมาจากทุกข์ทางกายก็ได้เช่นกันยกตัวอย่างเช่นถ้าเราได้รับบาดเจ็บขึ้นมา เราจะรู้สึกกังวลใจ มีความหวาดกลัวซึ่งมันยังไม่เกิดขึ้น แต่ความคิดนั้นสร้างไปแล้วทำให้เกิดความทุกข์
พุทธศาสนาบอกว่า ทุกข์ หมายถึง ‘ความทุกข์’ หรือ ‘ความไม่พึงพอใจ’ ของชีวิต บุคคลอาจทำตามความปรารถนาของตนได้ชั่วคราว แต่ความทุกข์ – ไม่ว่าทางกาย ทางอารมณ์หรือทางใจ – ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้
ความโกรธ เป็นต้นตอสำคัญให้เราเกิดความทุกข์ได้เช่นกันเมื่อเรามีความโกรธจะทำให้จิตใจดิ้นรนเกิดความร้อนรนขึ้นมาในใจ จะขยับไปทางไหนก็รู้สึกอึดอัดทุกอย่างดูขัดใจไปหมด ความโกรธก่อให้เกิดความเครียดความขุ่นเคืองใจ คับข้องใจ คับแค้นใจ อาฆาต มองโลกในแง่ร้าย ความพยาบาท เมื่อมีความโกรธแล้วเราจะปิดใจแสดงความไม่เป็นมิตรต่อคนอื่นและยังสร้างเรื่องราวมุมมองที่เป็นลบกับคู่กรณีนั้นก่อให้เกิดความเครียดความบาดหมางและก็ความทุกข์ที่ดีกรีสูงขึ้นด้วย ทั้งที่ความจริงแล้วความโกรธนั้นมันมาจากการที่เราให้ความหมายกับการตอบสนองของคู่กรณีที่ผิดเพี้ยนไป มันเกิดมาจากตัวเราเอง เกิดจากค่านิยมการตีความและการตัดสินของเราเอง วิธีแก้ทุกข์จากความโกรธที่ดีที่สุดคือเราต้องรู้จักข่มสติเตือนสติตัวเองให้ได้หรือมีความสามารถในการตีตัวออกห่างจากสถานการณ์นั้นโดยทันที
ความกลัว ก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ก่อให้เกิดความทุกข์อย่างสาหัสโดยที่แทบจะไม่มีความจำเป็นด้วยซ้ำไปเราทำร้ายตัวเอง ความกลัวเกิดจากการที่เราจินตนาการเหตุการณ์ในอนาคตในแง่ร้ายมากเกินไปทั้งๆที่มันยังไม่ได้เกิดขึ้นจริงเลย แต่เราสร้างสถานการณ์ สร้างแรงกดดันให้กับตัวเองทำร้ายตัวเองให้เกิดความเครียดก่อนที่เหตุการณ์นั้นจะเกิดขึ้นจริง วิธีแก้ที่ดีที่สุดก็คือบอกตัวเองว่าใครจะเกิดก็ให้มันเกิดเราทำปัจจุบันนี้ให้ดีที่สุดเท่านั้นก็พอถ้ามีเหตุการณ์ที่มันเลวร้ายเกิดขึ้นจริงเราก็เตรียมตัวรับมือกับมันไว้ให้ดีที่สุดก็พอ แล้วก็ใช้ชีวิตอยู่ในปัจจุบันขณะ ทำวันนี้ทำปัจจุบันนี้ให้ดีที่สุดต่อไปก็พอ
ความโลภ ความคาดหวัง ก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ก่อให้เกิดความทุกข์ ไม่ว่าจะเป็นความเครียด ความกังวล และความโกรธ ซึ่งถ้าเราเข้าใจสาเหตุที่มาของมันแล้วเราก็จะสามารถขจัดความทุกข์จากเรื่องนี้ออกไปได้อย่างไม่ยากนัก วิธีแก้ของนักปราชญ์เขาบอกว่าอะไรก็ตามที่ไม่ใช่ของเรา เป็นสิ่งที่เราควบคุมไม่ได้ เป็นสิ่งที่ไม่ขึ้นอยู่กับเราสิ่งนั้น “มันไม่ใช่ของเรา” อย่าโง่ไปฝืนพยายามควบคุมมันเพราะยิ่งพยายามควบคุมยิ่งคาดหวังกับมันเราก็ยิ่งทุกข์ไปเปล่าๆ ให้เราปล่อยมันไปตามยถากรรมของมันเอง อย่าเอาตัวเราไปยุ่งเกี่ยว ถ้าเราโฟกัสไปที่การรับผิดชอบการกระทำและความคิดของตัวเราให้ดีที่สุด คนอื่นก็เป็นชีวิตของเขาไป วิธีการนี้จะทำให้เรามีความสุขและก็ลดความทุกข์จากความคาดหวังได้อย่างมาก
วิธีการแก้ทุกข์แบบง่ายๆ ก็คือคุณต้องหาสาเหตุของความทุกข์นั้นให้เจอว่ามันมาจากอะไรมาจากกายหรือมาจากใจกันแน่ จากนั้นให้สืบค้นไปต่อว่าความทุกข์นั้นมันเป็นลักษณะอาการแบบไหนเช่นเป็นความกังวลไปเองกังวลไปก่อนหรือเปล่า หรือเป็นการเสียใจทีหลัง การสืบค้นแบบนี้ต้องใช้จิตใจและความคิดที่มีความเป็นกลางสูงมาก ถ้าท่านมีความยุติธรรมซื่อตรงกับตัวเอง ท่านจะหาสาเหตุของความทุกข์นั้นเจอแล้วจะแก้ไขและปลดปล่อยมันไปได้ หรือสามารถผ่อนหนักให้กลายเป็นเบาได้ครับ
หลวงปู่ชา สุภัทโท สอนวิธีดับทุกข์ไว้ว่า
บางทีมีความสุขบางทีมันมีความทุกข์ บางทีสบาย บางทีรำคาญ บางทีรักคนโน้นบางทีเกลียดคนนี้ นี้คือธรรมะ เห็นไหม ให้รู้จักธรรมะต้องอ่านอารมณ์ ให้รู้จักอารมณ์นี้ถึงจะปล่อยอารมณ์ได้
เห็นว่าอารมณ์มันไม่แน่นอนแล้วอย่างนี้เราก็สบาย มันเกิดลุกวูบขึ้นมา ว่า “ฮือ…อันนี้ไม่แน่หรอก” แต่ไปอีกอารมณ์เปลี่ยนขึ้นมาว่า “ฮือ…อันนี้ก็ไม่แน่”..อันที่ว่า ไม่แน่นอน นี่แหละคือพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าก็คือธรรมะ ธรรมะคือสิ่งที่ว่ามันไม่แน่’
ความทุกข์ก็เหมือนกับความมืดความรู้และความเข้าใจก็เหมือนกับแสงสว่างถ้าเรารู้สาเหตุของความทุกข์ได้ว่ามันเกิดจากอะไรแล้วเราก็หาความรู้หรือมีความรู้เข้าใจถึงที่มาของมัน เหตุผลของมัน ก็จะเป็นเหมือนการฉายไฟไปยังความมืดนั้น แสงไฟจะทำให้ความมืดหรือความทุกข์นั้นหายไป ดังนั้นวิธีการแก้ความทุกข์ที่ดีที่สุดก็คือความเข้าใจในความทุกข์นั้นว่ามันมาจากอะไรถ้าเราเข้าใจก็เหมือนกับเราฉายไฟไปยังความมืดนั้นความมืดก็จะมลายหายไปเช่นเดียวกันกับความทุกข์นั้นครับ
ที่สำคัญ เราไม่ควรหนีความทุกข์ แต่ให้หันกลับไปเผชิญหน้ากับความทุกข์นั้น ผมมั่นใจว่าคุณจะเห็นประโยชน์ของความทุกข์ได้อย่างมากมาย ในแบบที่คุณไม่เคยได้มาก่อนครับ
ปล. เรื่องแนวทางการดับทุกข์ และก้าวข้าม/อยู่เหนือความทุกข์ เป็นเป้าหมายหลักของเว็บไซต์ hidukkha.com แห่งนี้ครับ ผมให้สัญญาว่าจะนำเสนอแนวทางใหม่ ๆ ที่เอาไปปฏิบัตืใช้ได้จริงมาแชร์ให้อ่านกันเป็นประจำ ติดตามกันได้เลยครับ
